Mustafakemalpaşa’nın sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması açıklandı

Bakanlık düzeyinde hazırlanan ve bölgesel gelişme alanında referans çalışmalardan biri olan bilimsel araştırma, sosyo-ekonomik gelişmişlik açısından Karacabey’in Mustafakemalpaşa’yı geride bıraktığı gerçeğini ortaya çıkardı.

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından yayınlanan ‘İlçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması-2022’ (SEGE-2022) çalışmasına göre Mustafakemalpaşa,  Bursa’daki 17 ilçe arasında 10’uncu sırada yer aldı.

8 boyutta toplam 56 değişkenin analiz edildiği SEGE-2022 verileri Mustafakemalpaşa’nın, SEGE-2017 raporuna göre yaşam kalitesinde gerilediğini gösterdi.

4’ÜNCÜ KADEMEYE DÜŞME RİSKİ VAR

Türkiye genelindeki 973 ilçe arasından sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyi sıralamasında 263’üncü sırada kalan Mustafakemalpaşa, önceki raporda önünde olduğu Karacabey’in de bu kez gerisine düştü. SEGE-2017’de Bursa’da 10’uncu, ülke genelinde ise 235’inci olan Mustafakemalpaşa, Bakanlık düzeyindeki yeni rapora göre iki kulvarda da düşüş gösterdi.

Demografi, istihdam ve sosyal güvenlik, eğitim, sağlık, finans, rekabetçilik, yenilikçilik ve yaşam kalitesinin esas alındığı araştırma sonucuna göre 6 kademe halinde sıralanan gelişmişlik düzeyinde Mustafakemalpaşa 3’üncü kademede yer aldı.

Bu kademedeki ilçelerin ülke içerisindeki imalat sanayi ve hizmetler sektörlerindeki iş yeri sayıları payları dikkate değer biçimde azaldı. Bununla birlikte, kişi başına ortalama sosyal yardım miktarı da bu kademeden itibaren önemli miktarda arttı.

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’na bağlı Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü, Türkiye’deki 973 Mustafakemalpaşa’nın sosyo-ekonomik gelişmişlik endeksiyle ilgili çalışmayı raporlaştırdı.

En son 2017 yılında gerçekleştirilen çalışmanın bir benzeri, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank’ın ön sözüyle SEGE-2022 adıyla yayınlandı.

SEGE-2022 raporuna göre ilçelerin gelişmişlik düzeyi 6 kademe halinde sıralanırken, Bursa’nın 17 ilçesinden 2’si birinci, 7’si ikinci, 4’ü üçüncü, 3’ü dördüncü ve 1’i beşinci kademede yer aldı.

SEGE-2022’DE CAN SIKAN SONUÇLAR

973 Mustafakemalpaşa’nın tamamı için sosyo-ekonomik gelişmişlik endeksi skorları üretilerek, ilçelerin gelişmişlik skorlarına göre sıralaması ve kademeleri belirlendiği çalışma raporunda çoğunluğu 2020 yılına ait veriler kullanıldı.

Araştırma kapsamında sosyo-ekonomik gelişmişliği ölçen değişkenler demografi, istihdam ve sosyal güvenlik, eğitim, sağlık, finans, rekabetçilik, yenilikçilik ve yaşam kalitesi olmak üzere 8 boyutta gruplandırıldı. İlçelerde ilkokul ve üzeri kadın mezun nüfus oranı, ticari satış değeri, kartlı ödeme tutarı, elektronik satış terminali (POS) sayısı ve gayrimenkul birim satış fiyatı gibi güncel değişkenler analize dâhil edildi.

56 değişkenin kullanıldığı araştırma sonuçlarına göre Mustafakemalpaşa, Bursa’nın 17 ilçesi arasında 10’uncu oldu.

Mustafakemalpaşa bu sıralamada; Nilüfer, Osmangazi, Yıldırım, Mudanya, İnegöl, Kestel, Gemlik, Karacabey ve Orhangazi’nin gerisinde kalırken, Gürsu, İznik, Yenişehir, Orhaneli, Harmancık, Keles ve Büyükorhan’ı geçti. Türkiye genelinde ise 263’üncü sırada yer alan ve endeks değeri 0, 285 olarak ölçülen Mustafakemalpaşa, sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyinde ise, Gürsu, İznik ve Yenişehir ile birlikte 3’üncü kademede kendisine yer buldu.

Bursa ilçeleri arasında, 4.072’lik değerle ilk sırayı alan Nilüfer, Türkiye genelinde 9’uncu olurken, 1’inci kademe ilçeler arasında yer aldı.

56 YILDA 7 ARAŞTIRMA

Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın verilerine göre ‘İlçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması’ ile ilgili ilk çalışma 1966 yılında hazırlandı.

Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) tarafından, topyekûn kalkınma hedefiyle yerel potansiyelleri harekete geçirerek refahın yurt sathına dengeli yayılması hedefiyle hazırlanan raporda, 573 ilçe değerlendirmeye alındı.

Çalışmada bir kısmı ekonomik, bir kısmı sosyal faaliyetlerin seviyesini ölçmek üzere toplam 15 endikatör kullanılırken, en yüksek endeks değeri 606 olarak ele alındı.

56 yıl önce 10 ilçesi bulunan Bursa’da 7’inci, Türkiye genelinde ise 77’nci sırayı alan Mustafakemalpaşa,  B-Grubu’nda bulundu ve gelişmişlik endeks değeri 139 değerinde ölçüldü.

Aynı yıl Karacabey Bursa’da 4’üncü, genel sıralamada ise 16’ncı olurken, bu Mustafakemalpaşa’nın endeksi 207 oldu ve A-Grubu’nda yer aldı.

12 EYLÜL’ÜN GÖLGESİNDE GİZLİ RAPOR

12 Eylül 1980 askeri darbesinden bir yıl sonra Başbakanlık DPT Kalkınmada Öncelikli Yöreler Dairesi tarafından ‘gizli’ ibareli hazırlanan araştırmada, 612 ilçe değerlendirmeye alındı.

Hayvan varlığı, sınai bitkiler üretim değeri, tarımsal üretim, ekili alan, imalat sanayinde tesis sayısı, tüketilen elektrik, vergi ve ÜSS sınavlarında başarı göstergesi gibi 21 adet değişkenin kullanıldığı araştırmada Mustafakemalpaşa, Türkiye genelinde 144’üncü sırada yer aldı.

Bursa genelinde ise merkez dâhil 11 ilçe arasında 9’uncu sırada bulunan Mustafakemalpaşa’nın gelişmişlik endeksi 1.191 olarak kayıtlara geçti.

15.232-0.001 değer aralığında yer alan ilçelerin ‘gelişmiş’ sayıldığı rapora göre Mustafakemalpaşa 1981 yılında Türkiye haritasında gelişmiş ilçeleri sembolize eden beyaz grupta yer aldı. Araştırma neticesine göre, Karacabey’de Bursa’da 3’üncü Türkiye genelinde de 54’üncü oldu.

1985’TE 2’İNCİ GRUBA DÜŞÜŞ YAŞANDI

Ekim 1985 yılında yine ‘gizli’ ibareli araştırma yine aynı kurum tarafından hazırlandı.

29 değişkenin kullanıldığı araştırmada, başta nüfus olmak üzere çeşitli ekonomik veriler ve çalışan sayısı da değerlendirmeye alındı. İlk kez buzdolabı ve televizyon sayılarının da bir gösterge olarak ele alındığı raporda, 616 Mustafakemalpaşa’nın analizine yer verildi.

Devletin araştırmasına göre Mustafakemalpaşa, 1985 yılında gelişmişlik düzeyi açısından Bursa’nın 11 ilçesi arasında 9’uncu, Türkiye genelinde ise 217’nci sırada yer aldı.

Endeks puanı 0,2676 olan Mustafakemalpaşa, bu kez 2’nci derece gelişmiş ilçeler arasına geriledi. Aynı yıl Karacabey, Bursa’da 5’inci, Türkiye genelinde de 90’ıncı sırada kendisine yer bularak 1’inci sırada gelişmiş ilçe kategorisinde yer aldı.

İmalat sanayi, kırsal nüfus başına hayvansal üretim, madencilik ve taş ocakçılığında çalışanların istihdam oranı gibi üç ayrı başlıkta ilçelerin değerlendirildiği rapor içindeki ek bölümde ise Mustafakemalpaşa kendine yer bulamadı.

GELİŞMİŞLİK DÜZEYİ BİR BASAMAK DAHA GERİLEDİ

11 yıl sonra Ocak 1996’da bu kez DPT Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü tarafından Planlama Uzmanı Bülent Dinçer öncülüğünde bir araştırma daha hazırlandı.

Dönemin Müsteşar Yardımcısı Timuçin Salan’ın önsüzüne yer verilen raporda, Türkiye’nin Aralık 1993 yılındaki idari yapısı esas alındı ve araştırma 76 ilin 858 ilçesini kapsadı.

Aynı yıl Bursa’da Osmangazi, Nilüfer ve Yıldırım ilçeleri kurulduğundan dolayı bu üç Mustafakemalpaşa’nın istatistikleri ‘büyükşehir’ adı altında toplam olarak ele alındı.

Nüfus, istihdam, eğitim, sağlık, imalat sanayi ve mali göstergeleri içeren 32 değişkenin kullanıldığı araştırmada, İstanbul, Ankara ve İzmir gelişmiş iller kabul edildiğinden dolayı kapsam dışında tutuldu. Buna göre Bursa, merkez üç ilçeyi kapsayan ‘büyükşehir’ yapısıyla ilk sırayı aldı. Mustafakemalpaşa ise Bursa’nın merkez dâhil 15 ilçesi arasında 0.77 endeks değeriyle 7’inci, Türkiye çapında ise 134’üncü oldu. 1996 yılında gelişmişlik seviyesi bir basamak daha gerileyen Mustafakemalpaşa, 3’üncü gruba düştü. Aynı yıl Karacabey Bursa’da 5’inci, Türkiye çapında ise 96’ncı sırayı aldı.

GELİŞMİŞLİK ENDEKSİ DÜŞMEYE DEVAM ETTİ

Kurulduğu 5 Haziran 1960’tan, kapatıldığı 8 Haziran 2011 tarihine kadar devletin ekonomik, sosyal ve kültürel amaçlarının belirlenmesinde hükümete danışmanlık yapmak ve bu amaçları gerçekleştirmeye yönelik kalkınma planları ve yıllık planlar hazırlamak için çalışmalar yürüten Devlet Planlama Teşkilatı’nın hazırladığı son araştırma, Nisan 2004 tarihinde yayınlandı.

Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü tarafından Planlama Uzmanları Bülent Dinçer ve Metin Özaslan’ın hazırlık çalışmalarını yürüttüğü ‘İlçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması-2004’, dönemin DPT Müsteşarı Ahmet Tıktık’ın imzasıyla ilgililerin bilgisine sunuldu.

Araştırma 81 ilde 872 ilçe esas alınarak yapıldı. 1996’da olduğu gibi 2004’te de; Ankara, İstanbul ve İzmir illerinin, büyükşehir kapsamındaki ilçelerinin diğer ilçelere oranla oldukça gelişmiş seviyede uç değerlere sahip olmasından ve genel sıralama sonuçları üzerinde yanıltıcı etkileri olmaması için araştırma kapsamına dâhil edilmedi.

Bursa’da ise büyükşehir kapsamındaki ilçeler (Osmangazi-Nilüfer-Yıldırım) iç içe geçmiş bir yapıda şehir bütününü oluşturmalarından dolayı tek tek ele alınmadı ve büyükşehir başlığı altında incelendi.

Araştırmada; demografik, mali, istihdam, eğitim, sağlık, sanayi, tarım ve hane başına telefon abone sayısı ile borulu su tesisatı bulunan konut oranı gibi diğer göstergelerin yer aldığı 32 farklı değişken kullanıldı.

İstanbul, Ankara ve İzmir’in dâhil edilmediği 2004 raporuna göre Bursa, merkez üç ilçeyi kapsayan ‘büyükşehir’ yapısıyla yine ilk sırayı aldı. Mustafakemalpaşa ise Bursa’nın merkez dahil 15 ilçesi arasında 0.45 endeks değeriyle 9’uncu, ülke genelinde ise 197’nci olarak ilçeler arası gelişmişlik sıralamasında 3’üncü grupta yer aldı. Karacabey ise aynı yıl gelişmişlik basamağında 2’nci grupta bulunurken, Bursa’da 8’inci, Türkiye sıralamasında ise 143’üncü oldu.

MUSTAFAKEMALPAŞA, TARIMSAL ÜRETİM PAYDASINDA 18’İNCİ SIRADA

Ayrı bir başlık altında hazırlanan aynı raporda ‘sosyo-ekonomik göstergeler’de saptandı.

2004 yılında nüfusu 101.531 olan Mustafakemalpaşa bu rakamla değerlendirmeye alınan 872 ilçe arasında 128’inci sırada yer aldı.

Mustafakemalpaşa’nın şehirleşme oranı %46 (357’nci), nüfus atış hızı %1(490’ıncı), nüfus yoğunluğu 61 (345’inci), nüfus bağımlılık oranı %51 (670’inci), ortalama hanehalkı büyüklüğü 3,83 (732’nci), tarım sektöründe çalışanlar oranı %66 (580’inci), sanayi sektöründe çalışanlar oranı %11 (121’inci), hizmetler sektöründe çalışanlar oranı %21 (388’inci), işsizlik oranı %4 (553’üncü), okur-yazar oranı %87 (314’üncü), bebek ölüm oranı %43 (336), fert başına genel bütçe geliri 97. 761 TL (161’inci), vergi gelirlerinin ülke içindeki payı %0,044 (126’ncı) ve tarımsal üretimin ülke içindeki payı ise % 0,582 (18’inci) olarak kaydedildi.

2017’DE BİR İLK

DPT’in 2011’de kapatılmasının ardından SEGE çalışmalarını Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’na bağlı Kalkınma Ajansları Genel Müdürlüğü hazırlamaya başladı.

2019 yılında yayımlanan SEGE-2017 çalışmasında 2014 verileri kullanıldı ve 970 ilçe sıralanarak, 32 değişkenli nihai veri seti elde edildi. Önceki İlçe SEGE çalışmasında kullanılan ve güncelliğini yitiren borulu su tesisatı bulunan konut oranı, hane başına telefon abone sayısı gibi değişkenler, gelişmişliği ölçmede anlamlılığını kaybettiğinden kullanılmadı. Mevcut durumda sosyo-ekonomik gelişmişliği temsil eden genişbant abone sayısı, Organize Sanayi Bölgelerinde (OSB) üretim yapılan parseller, sinema salonu varlığı gibi güncel değişkenler analize dâhil edildi. Özet olarak İlçe SEGE-2017 çalışması demografi, istihdam, eğitim, sağlık, rekabetçilik, mali ve yaşam kalitesi olmak üzere 7 boyutta toplam 32 değişken kullanılarak gerçekleştirildi ve ilçelerin göreceli sıralamaları ve kademeleri belirlendi.

Mustafakemalpaşa, Bursa’nın 17 ilçesi arasında ilk kez Karacabey’i geride bırakarak 9’uncu sırada yer aldı. Türkiye genelinde 235’inci olan Mustafakemalpaşa 0.479’luk skor oranıyla 3’üncü kademe gelişmiş ilçeler arasında kalmayı sürdürdü. Karacabey ise Bursa’da 10’uncu,  ülke çapında ise 242’inci sıraya gerileyerek Mustafakemalpaşa, Yenişehir, Gürsu, İznik ve Orhaneli ile aynı gelişmişlik grubunda yer aldı. Raporda, 3’üncü kademe gelişmiş ilçelerdeki net göç hızının negatif olduğu ayrıca imalat sanayi ve hizmet sektörlerindeki istihdam paylarının azalmaya başladığına dikkat çekildi.

2017 raporuna göre Nilüfer ve Osmangazi, gelişmişlik sıralamasında Bursa’da başı çekti. Bu ilçeleri 2’nci gruptaki Yıldırım, Gemlik, Kestel, İnegöl, Mudanya ve Orhangazi takip etti.

1. Grupta yer alan iki Mustafakemalpaşa’dan Nilüfer ülke genel sıralamasında 9’uncu, Osmangazi ise 23’üncü sırada yer aldı.

3. GELİŞMİLİK KADEMESİ NE İFADE EDİYOR?

İlçe SEGE-2022 çalışmasında üçüncü gelişmişlik kademesi 175 Mustafakemalpaşa’dan oluştu. Birinci ve ikinci kademelere nazaran bu kademede yer alan ilçelerin ülke sathına daha dengeli dağıldığı görüldü. Üçüncü kademe gelişmiş ilçelerin coğrafi bölgeler bazında dağılımında Karadeniz Bölgesi’nden 45, Mustafakemalpaşa’nın da yer aldığı Marmara Bölgesi’nden 37, İç Anadolu Bölgesi ile Akdeniz Bölgesi’nden 26’şar, Ege Bölgesi’nden 23 ve Doğu Anadolu Bölgesi ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nden ise 9’ar Mustafakemalpaşa’nın yer aldığı kaydedildi.

Toplam nüfusu 2020 yılı itibarıyla 10,6 milyon seviyesinde olan ve bu değerle ülke nüfusunun yüzde 12,7’sini oluşturan üçüncü kademe gelişmiş ilçeler toplam 66 ilin sınırları içerisinde bulunuyor.

Sosyo-ekonomik gelişmişlik seviyeleri birbirlerine benzeyen ve geniş bir coğrafyaya yayılan bu kademedeki ilçelerin eğitim, sağlık, yaşam kalitesi ve finans değişkenlerindeki ortalama değerleri, bazı ilçeler uç değerlere sahip olmasına rağmen birbirine yakın seviyede. Bu kademede yer alan ilçelerin imalat sanayi ve hizmetler sektörleri iş yerleri Türkiye payları (%8 ve %9) birinci ve ikinci gelişmişlik kademesine göre (%49,7-%49,6 ve %37-%35) oldukça düşük. Bu kademede yüksek ve orta yüksek teknolojili imalat sanayi sektörlerinde yer alan iş yerlerinin Türkiye payı düşük değerlere sahip. İş yerlerinin bilgi yoğunluğu açısından paylarına bakıldığında da bu kademedeki ilçelerin toplam iş yerlerinin yaklaşık yüzde 7’sine sahip olduğu ifade edildi. Üçüncü gelişmişlik kademesinde yer alan 175 Mustafakemalpaşa’dan 124’ünde ilkokul ve üzeri kadın mezun, nüfusun oranının yüzde 80’in üstünde seyrettiği buna karşın ilçelerin tümünde üniversite mezunu nüfus oranının yüzde 7 ila 25 arasında değiştiği görüldü.

Haber Kaynağı: Mücadele Gazetesi (Ferhat Çalışan)