Taş Ocakları Denetlenmeli

170 kişinin katıldığı çalıştay, 1 günde 3 ayrı oturumda gerçekleştirildi. Çalıştaya Mustafakemalpaşa’dan da Doğader Temsilcisi Seyit Ali Geçici, Kültür Sanat Derneği Başkanı Kekil Şimşek, Garipçetekke Muhtarı Hüseyin Kurt, Karaorman Köy muhtarı ve köylüleri, Meliköy Muhtarı ve Köylüleri, Tatkavaklı Belediye Başkanı Orhan Alper, Kabulbaba Köy Muhtarı ve köylüleri katıldı.

BAOB Yerleşkesi Konferans Salonu’nda yapılan çalıştayda, Mermer-Taş ve Kum Ocaklarının Çevreye Etkileri, Yasal Mevzuat ve Uygulamadaki Sorunlar ve Çözüm Önerileri başlıklı konular ele alındı.
Önemli kararların alındığı çalıştayda, aşağıda yer alan konular saptandı ve saptanan konular üzerinde ortaklaşıldı.

“Ülkemizde madencilik sektörünün önünün açılması gerekçesi ile 5 Haziran 2004 tarihinde Maden Yasası’nın ve bu Yasa’ya bağlı yönetmeliklerin ve diğer yasal mevzuatın değiştirilmesi ile genelde maden işletmelerinin özelde ise mermer-taş ve kum ocaklarının ülke doğasına ve çevreye olan etkileri daha da artmıştır. Maden işletmelerinin büyük kısmının ÇED süreci dışına çıkarılmak amacıyla Yönetmeliklerde değişiklik yapılması ile bu ocakların doğaya ve çevreye olan zararlarını inceleyecek herhangi bir mekanizma kalmamıştır. Bursa kentinde 2009 yılı verileri esas alındığında 670’i arama ruhsatı, 372’si işletme ruhsatı olmak üzere 1062 ocağın bulunduğu bilinmektedir. Bu ocakların %50’si büyüklük sırası ile Mustafakemalpaşa, Orhaneli, Nilüfer ve Karacabey ilçelerinde yer almaktadır. Kalan %50’si ise 13 Mustafakemalpaşa’ya yayılmaktadır. Söz konusu ocakların arama ruhsatları T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Maden İşleri Genel Müdürlüğü tarafından, İşletme ruhsatları ise İl Özel İdareleri tarafından verilmektedir. Arama ruhsatlarının verilmesi sürecinde yerinde inceleme yapılmamakta, işletme ruhsatlarının verilmesinde ise izleme ve değerlendirme süreçleri işletilmemektedir. Şu an itibariyle fiilen kaç ocağın çalıştığı ve hangi miktarda üretim yaptığı bilinmemektedir. Bursa kentinde yer alan arama ve işletme ruhsatları ile buna bağlı maden çıkarılan ve çıkarılabilecek sahaların büyüklüğü ve kapasitesi Bursa’nın ihtiyaç duyduğu malzeme miktarının çok üzerindedir. İl düzeyinde bir malzeme ve ihtiyaç planlaması olmadığı saptanmış olup, Bursa kentinin peyzaj bütünlüğü maden şirketlerinin ticari rekabetine terk edilmiş bir alan haline dönüşmüş ve kamusal denetim ortadan neredeyse tümüyle ortadan kalkmıştır. Türkiye’nin son 5 yılda özellikle doğal taş ihracatındaki pazarını genişletmiş olması ile bu ocakların yaygılık kazanması arasında doğrudan bir ilişki mevcuttur. Sektörün ekonomik olarak büyümesi beraberinde denetimsiz faaliyet gösterilmesi sonucunu doğurmuştur.

Madencilik faaliyetleri sonucu çeşitli çevresel etkiler oluşmaktadır. Maden ocaklarının açılması için yapılan patlatmalar, çalışma alanına yığılan atık dağlarının gelişi güzel depolanması ile çevrenin tahrip olması, madenin açılması sonucu bitki örtüsünün ve değerli toprakların ortadan kalkması, bölgedeki doğal peyzajın yok olması, orman dokusunun tahribiyle ortaya çıkan erozyon gibi doğrudan etkiler yanında bu faaliyetler sonucu toprak yapısında, su ilişkilerinde, ocak alanları ve çevresinde kimyasal değişiklikler, yerel iklim ve insan ve diğer canlıların yaşamında ortaya çıkan değişimler gibi dolaylı etkileri söz konusudur. Ocaklarda ortaya çıkan dolaylı etkiler içinde en kritik olanların başında toz emisyonları gelmektedir. Gerekli önlemler alınmadan yapılan çıkarma, patlatma ve devamındaki kırma, eleme işlemleri ile bölgede yer alan bitki örtüsü, ocaklara yakın alanlardaki tarımsal alanlar ile insan yerleşmeleri doğrudan toz emisyonlarının etkisi altında kalmaktadır. Söz konusu ocakların işletilmeye başlaması ile oluşan vibrasyonun bölgedeki yüzey ve yer altı sularında ortaya çıkan değişimlerin başlıcası ise bölgedeki su kaynaklarının patlatma ve pasa yığıntıları nedeniyle kaybolması ve/veya yer değiştirmesi olup, dere yataklarına bırakılan atıklar nedeniyle bölgedeki flora ve faunanın olumsuz etkilendiği katılanların ortak görüşü olarak biçimlenmiştir. Topografyanın bozulması yanında ocak alanlarının insan yerleşimlerine yakın olduğu bölgelerde gürültü ve elde edilen malzemelerin taşınması için uygun yol ve araçların kullanılmaması sonucu oluşan tahribatlar da söz konusudur. Öte yandan özellikle kum ocaklarında talveg kotunun altına inilmesi ile dere yataklarında bozulmaya neden olunmakta, yıkama tesislerinde, yıkama suyu için çöktürme havuzlarının kurulmaması, suyun direk alıcı ortama verilmesi sonucu akarsularımız da kirlenmektedir.
Bursa’da Mermer-Taş ve Kum Ocaklarının Durumu Çalıştayı’na katılım sağlayan bilim insanları, konuşmacılar ve katılımcılar yukarıda yer alan sorunları saptamada ortaklaşarak, Bursa kentinin geleceğini, doğanın ve çevrenin korunmasını inceleyerek çözüm için aşağıda yer alan önerileri paylaşmışlardır.

1. Maden Yasası’nın ve bu yasaya bağlı mevzuatın yeniden gözden geçirilerek doğanın ve çevrenin tahribi ile tarımsal alanların yok edilmesini sağlayan ve/veya bu tahribatın oluşması için boşluk yaratan hükümlerinin ortadan kaldırılmasının, Maden Yasası’nın hem sektörün bilimsel ve teknik esaslara dayalı olarak çalışabileceği bir zemine kavuşturulması hem de kamusal denetimin güçlendirilmesi yönünde değiştirilmesinin tüm çalışmalar için ön şart olduğunun ilgili tüm idareler ile siyasal kuruluşlara bildirilmesine, bu değişikliklerin yapılmasının takip edileceğinin belirtilmesine,

2. Bursa’daki Mermer-Taş ve Kum Ocaklarının hem envanterinin hem de mevcut durumunun ortaya çıkarılabilmesi, mevcut ocakların yarattığı tahribatın gözlenebilmesi, uygun işletme koşullarında çalıştırılmayan ocakların saptanarak yasalara uygun işletilmesi için T.C. Bursa Valiliği nezdinde bünyesinde TMMOB’ye bağlı Odalar ile Sağlık Meslek Odalarının temsilcilerinin ve Uludağ Üniversitesi’nin temsilcilerinin yer alacağı bir İnceleme ve Araştırma Komisyonu kurulmasının önerilmesine, Komisyon’un görevini kolaylaştırmak amacıyla çalışmalarda kolluk güçlerinden de görevli yer almasının sağlanmasının önerilmesine, Komisyon’un Bursa’da yer alan tüm ocakları incelemesi sonucu oluşacak sonuç raporunun kentle paylaşılmasının önerilmesine,

3. 2020 Strateji Planı temel alınarak Bursa kentinin geçmiş 10 yıllık gelişme verileri de değerlendirilmek şartıyla, kentin malzeme ihtiyaç bütçesinin çıkarılması, bu ihtiyaç bütçesi ile mevcut arama ve işletme ruhsatlarında yer alan değerlerin karşılaştırılması yapılarak, eğer ihtiyaç varsa ve izin verilecek ocakların yerleri, doğaya ve çevreye zararları, bölge insanı ile tarımsal yapılara olan zararları dikkate alınmadan izin verilmemesine, eğer ihtiyaç yok ise, ihtiyacın ortaya çıkışına dek yeni ocaklara izin verilmemesinin T.C. Bursa Valiliği’ne önerilmesine,

4. Bursa kentinin en önemli sorunlarının başında gelen bu işletmelerin izlenmesi için Bursa İl Genel Meclisi bünyesinde bir komisyon oluşturulmasının, oluşturulacak bu komisyonda TMMOB’ye bağlı Odalar ile Sağlık Meslek Odalarının temsilcilerinin ve Uludağ Üniversitesi’nin temsilcilerinin de yer almasının önerilmesine,

5. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı taşra teşkilatı tarafından yürütülmekte olan denetim ve kontrol görevinin, özellikle belediyelerin mücavir alanlarında kalan işletmeler için Belediyelere devri konusunda Bakanlık nezdinde çalışma başlatılmasının önerilmesine,

6. Mevcut ve çalışmakta olan ocakların İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği açısından tümüyle yeniden gözden geçirilmesine, daha önce verilmiş taahhütlerle çalışan ocaklara ek süre verilmeksizin faaliyet durdurma işlemi yapılmasının önerilmesine,

7. T.C. Bursa Valiliği bünyesinde oluşturulacak komisyonun söz konusu ocakların olduğu bölgelerde yaşayan halkla görüşmeler yaparak bölge halkının bu konudaki görüşlerinin de dikkate ve incelemeye alınmasının önerilmesine karar verilmiştir.”